Անուշ Տիտանյան

Հոգեբանական գիտությունների թեկնածու, ԵՊՀ հոգեբանության ամբիոնի դասախոս Դիանա Սարգսյանը խոսում է արվեստի դերի մասին` որպես հոգեկան վիճակների կարգավորման գործիք։ Ըստ Սարգսյանի, յուրաքանչյուր հոգեբան պարտավոր է բավարար գիտելիքներ ունենալ արվեստի մասին, քանի որ այն անմիջականորեն կապված է մարդու հույզերի, զգացմունքների, հոգու կերտվածքի և աշխարհընկալման հետ։

Այս ամենի հետ մեկտեղ, մարդն ամենազորեղ արվեստի գործն է, որ պետք է ճանաչել։

Արվեստը միջոց է ուսումնասիրելու մարդու ներաշխարհի բոլոր առանձնահատկությունները, թեպետ այն հոգեբանների կողմից ընկալվում և մեկնաբանվում է առավել խորությամբ, որն է՝

•անձի ներաշխարհը ճանաչելու  և բացահայտելու միջոց

•անձի տվյալ պահի հուզական վիճակը կամ հոգեվիճակը գնահատելու միջոց

•անձի արժեհամակարգի և մոտիվացիայի վրա ներգործության գործիք

•անձի հուզական աշխարհի վրա ներգործության գործիք

•անձի գեղագիտական զարգացման  և աշխարհընկալման ձևավորման գործիք

•հոգեախտորոշման և հոգեթերապիայի տեսակ

Հոգեբանությունը մարդու ներաշխարհը ճանաչելու արդյունքում նրա արվեստը մեկնաբանելու կարևորագույն գիտություններից է։ Այստեղ ակներև է արվեստի և հոգեբանության սերտ կապը և իզուր չէ, որ մեծ տարածում ունի արվեստի թերապևտիկ բնույթը՝ արթ թերապիայի տեսքով (երաժշտություն, պար, քանդակագործություն, ավազանկարչություն, մանդալա, բիբլիոթերապիա և այլն)։

Արվեստի ամենայուրահատուկ հատկանիշներից մեկն այն է, որ արվեստը նոռմա և պաթոլոգիա չի ճանաչում, այստեղ երբեմն նոռման և պաթոլոգիան հավասարվում են իրար։ Արվեստում չկա լավ և վատ արարք, չկան քննադատության օբյեկտներ և սուբյեկտներ։

Սարգսյանը վստահ է, որ հոգեբանության տեսանկյունից արվեստում նշանակություն չունի նաև ակադեմիական կրթության գործոնը։ Այստեղ բոլորը հավասար են՝ անկախ գաղափարներից, պրոֆեսսիոնալիզմից, սեռից, տարիքից, մտավոր և ֆիզիկական կարողություններից։

Անձի տվյալ պահի հուզական վիճակը կամ հոգեվիճակը պարզորեն դրսևորվում են արվեստի մեջ։

Մարդու թե՛ հույզերը, թե՛ հուզական վիճակը և թե՛ հոգեվիճակը կարող են նաև հանդիսանալ արվեստի գործի ստեղծման շարժիչ ուժ։ Այս տերմինները հոգեբանության մեջ ունեն հստակ դիրքավորում և տարբերություններ։ Հույզերից են օրինակ ուրախությունը, տխրությունը, զարմանքը, հուզական վիճակներից՝ սթրեսը, էյֆորիան, սիրահարվածությունը, իսկ հոգեվիճակներից՝ դեպրեսիան, ատելությունը, տառապանքը։ Եվ չնայած կատեգորիաների ընդգծված տարբերություններին, նրանք բոլորը մեկ ընդհանրություն ունեն, որն է՝ արվեստի գործերի ստեղծման խթանումն ու ոգեկոչումը։